Ograniczniki przepięć 4P vs. 3P: Kiedy który wybrać i dlaczego rozdział przewodu PEN jest tak ważny?

Ochrona przed przepięciami to kluczowy element zabezpieczenia instalacji elektrycznych, szczególnie w dobie rosnącej liczby urządzeń elektronicznych. Wybór odpowiedniego ogranicznika przepięć, a także poprawne podłączenie przewodów, w tym odpowiednie rozdzielenie przewodu PEN, są kluczowe dla bezpieczeństwa i prawidłowego działania systemu. W tym wpisie wyjaśnię, kiedy powinniśmy zastosować ogranicznik przepięć 4P, a kiedy wystarczy nam 3P oraz dlaczego tak istotne jest prawidłowe rozdzielenie przewodu PEN i unikanie odcinania przewodu zerowego.

Ogranicznik przepięć 4P a 3P – Kiedy wybrać który?

W instalacjach elektrycznych wyróżniamy dwa podstawowe typy ograniczników przepięć:

• Ogranicznik 4P – wykorzystywany w układach z przewodem neutralnym oraz ochronnym (system TT lub TN-S). Może być również stosowany w instalacji TN-C po uprzednim rozdzieleniu przewodu PEN na PE i N.

  
  

• Ogranicznik 3P – stosowany w systemach trójfazowych bez przewodu neutralnego (system TN-C).

  
  

• Ogranicznik 4P jest wymagany w instalacjach, gdzie istnieje przewód neutralny (N). Urządzenie to posiada cztery bieguny – trzy dla każdej fazy oraz jeden dla przewodu neutralnego. Używa się go głównie w instalacjach typu TN-S oraz TT, gdzie występuje oddzielny przewód ochronny i neutralny. Co istotne, ogranicznik 4P może być stosowany także w systemie TN-C po wcześniejszym rozdzieleniu przewodu PEN na PE oraz N. Dzięki temu zapewniamy ochronę nie tylko dla faz, ale także dla przewodu neutralnego, co jest kluczowe przy ochronie wrażliwych urządzeń podłączonych do instalacji.

  
  

• Ogranicznik 3P znajduje zastosowanie w systemach trójfazowych typu TN-C, gdzie nie ma oddzielnego przewodu neutralnego, a rolę przewodu ochronno-neutralnego pełni przewód PEN. W takim przypadku ogranicznik przepięć chroni trzy fazy, ponieważ przewód PEN jest już uziemiony.

  
  

Znaczenie rozdzielenia przewodu PEN

Rozdział przewodu PEN (przewodu ochronno-neutralnego) na osobny przewód ochronny (PE) i neutralny (N) to niezwykle istotny element bezpieczeństwa w instalacji elektrycznej, szczególnie w systemach TN-C-S. Rozdział PEN powinien być przeprowadzony jak najbliżej miejsca przyłączenia instalacji, co zwiększa skuteczność ochrony przed porażeniem elektrycznym.

Prawidłowy rozdział przewodu PEN pomaga w uniknięciu niebezpiecznych sytuacji, takich jak przepływ prądu zwarciowego przez przewód ochronny, który powinien być odizolowany od obciążenia elektrycznego. Brak rozdzielenia PEN może prowadzić do:

• Ryzyka porażenia przy dotyku pośrednim w razie uszkodzenia przewodu,

• Nierównomiernego rozkładu napięcia w różnych częściach instalacji, co może uszkodzić podłączone urządzenia.

  
  

Dlaczego nie odcinać przewodu zerowego?

Przewód zerowy (neutralny) pełni funkcję stabilizacyjną w instalacji, zapewniając odpowiednie zamknięcie obwodu i bezpieczny odpływ prądu. Jego odcięcie może prowadzić do:

• Przepięć na innych elementach instalacji,

• Uszkodzeń wrażliwych urządzeń elektronicznych,

• Zwiększonego ryzyka porażenia prądem.

W przypadku instalacji z przewodem neutralnym, odcięcie tego przewodu może sprawić, że napięcie przechodzi na przewody ochronne, co jest niebezpieczne zarówno dla ludzi, jak i dla sprzętu.

Podsumowanie

Odpowiednie dobranie ogranicznika przepięć (3P lub 4P) i poprawne rozdzielenie przewodu PEN to kluczowe aspekty zapewnienia bezpiecznej i stabilnej instalacji elektrycznej. Stosowanie ogranicznika 4P jest konieczne w systemach z przewodem neutralnym oraz możliwe w instalacjach TN-C po rozdziale przewodu PEN, natomiast w układach bez niego wystarczy 3P. Pamiętajmy także o bezwzględnym unikaniu odcięcia przewodu zerowego, co mogłoby doprowadzić do niebezpiecznych przepięć i porażenia prądem.

W praktyce te proste zasady zapewniają bezpieczeństwo, dłuższą żywotność urządzeń oraz mniejsze ryzyko awarii całego systemu.